Zaburzenia odżywiania

Mój Bliski Ma Zaburzenia Odżywiania i Odmawia Leczenia. Jak Mogę Pomóc?

11/02/2025
8 min. czytania

Twój bliski walczy z zaburzeniami odżywiania, a Ty bezradnie obserwujesz, jak odmawia pomocy? To paraliżujące uczucie bezsilności i strachu o jego zdrowie. Ignorowanie problemu tylko pogłębia dramat. Na szczęście, nie wszystko stracone! Ten artykuł pokaże Ci, jak krok po kroku przełamać opór i skutecznie wesprzeć bliską osobę w drodze do zdrowia. Nie poddawaj się – nadzieja istnieje!

Zapamiętaj!

Opór przed leczeniem jest typowy: Anosognozja (brak świadomości choroby) i egosyntonia (utożsamianie się z zaburzeniem) to główne przyczyny odmowy leczenia zaburzeń odżywiania. Nie zniechęcaj się oporem bliskiego – to część choroby.
Empatia i otwarta komunikacja są kluczowe: Uznaj uczucia bliskiego, słuchaj bez oceniania, wyrażaj swoje obawy w sposób nieosądzający i wspólnie szukajcie rozwiązań. Buduj zaufanie i otwartą rozmowę.
Profesjonalne wsparcie jest niezbędne: Nie próbuj działać sam. Szukaj pomocy specjalistów – terapeutów, psychiatrów, dietetyków. Rozważ programy leczenia zaburzeń odżywiania, takie jak Ośrodek Jagiellonka.
Ustalaj granice i bądź stanowczy, ale kochający: Chroń siebie i bliskiego, ustalając granice. Odmawiaj zachowań podtrzymujących chorobę, a w razie potrzeby, rozważ interwencję, zawsze kierując się troską i miłością.
Nie trać nadziei i bądź wytrwały: Wczesna interwencja zwiększa szanse na wyzdrowienie. Nie poddawaj się, kontynuuj wsparcie i rozmowy o leczeniu. Twoja wytrwałość i miłość są kluczowe w procesie zdrowienia bliskiego

Zaburzenia odżywiania – Zrozumienie, Dlaczego Ktoś Może Odmawiać Leczenia

Dwa słowa pomagają wyjaśnić, dlaczego osoby z zaburzeniami odżywiania mogą opierać się leczeniu: anosognozja i egosyntonia. Choć oba są trudne do wymówienia, mają dość proste definicje, które rzucają nieco światła na to, co może dziać się w umyśle osoby zmagającej się z problemem.

Anosognozja: Brak Świadomości Zaburzeń Odżywiania

Anosognozja to przekonanie pacjenta, że w rzeczywistości nie jest chory. W kontekście zaburzeń odżywiania, oznacza to, że osoba chora nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest chora i potrzebuje pomocy. Jest to powszechny objaw zaburzeń odżywiania, często nazywany “brakiem wglądu”. Zmiany w mózgu chorego wpływają na postrzeganie samego siebie, co utrudnia dostrzeżenie problemu. To tłumaczy skuteczność terapii rodzinnej (FBT), gdzie terapia działa, nawet jeśli chory nie ma pełnej świadomości swojej choroby.

Egosyntonia: Identyfikacja z Zaburzeniami Odżywiania

Zaburzenia odżywiania bywają egosyntoniczne, czyli spójne z obrazem siebie, wartościami i uczuciami chorego. Osoba chora może zdawać sobie sprawę z posiadania zaburzeń odżywiania, ale nie chcieć z nich rezygnować. Choć to zniekształcenie myślenia spowodowane chorobą, to dla chorego, to poczucie spójności z zaburzeniem może być bardzo silne.

Często pacjenci z zaburzeniami odżywiania minimalizują objawy i potrzebę leczenia. W przypadku anoreksji, ambiwalencja wobec negatywnego wpływu choroby na zdrowie jest typowa. Niedożywienie dodatkowo utrudnia choremu jasne postrzeganie pilności leczenia. Dlatego nie należy zakładać, że ktoś w szponach zaburzeń odżywiania będzie od początku chętny do współpracy.

Jak Może Objawiać się Opór Przed Leczeniem

Opór przed leczeniem zaburzeń odżywiania może objawiać się na wiele sposobów. Możesz zauważyć emocjonalne, behawioralne, fizyczne lub psychologiczne oznaki i objawy, lub jakąś kombinację kilku lub wszystkich z nich.

Częstym objawem oporu jest deregulacja emocjonalna, która objawia się odrzucaniem pomocy, wybuchami złości, wściekłości lub płaczem. Bliski może nie chcieć uczestniczyć w sesjach terapeutycznych, stawać się agresywny lub wrogi wobec otoczenia.

Oprócz emocjonalnych wybuchów, osoby chore mogą błagać o rezygnację z leczenia, obiecując samodzielną poprawę. Inne formy oporu to rzucanie jedzeniem, obrażanie bliskich, czy unikanie kontaktu – nieodpisywanie na wiadomości, nieodbieranie telefonów, ignorowanie bliskich osobiście.

Opór w leczeniu zaburzeń odżywiania jest częstym zjawiskiem i można się go spodziewać. Typowe jest, że chory w jednej chwili pragnie leczenia, a w następnej odmawia jakiejkolwiek pomocy.

Skuteczne Strategie Wsparcia Bliskiej Osoby

Co więc zrobić, jeśli ktoś, kogo kochasz, odmawia leczenia zaburzeń odżywiania? Chociaż nie ma jednej uniwersalnej strategii, która zadziała na każdego, istnieje kilka sprawdzonych taktyk, które mogą pomóc delikatnie zachęcić osobę zmagającą się z problemem we właściwym kierunku.

Uznaj Ich Uczucia i Obawy

Pomocne jest uznanie tego, co obserwujesz i potwierdzenie uczuć bliskiej osoby. Może to brzmieć mniej więcej tak: „Widzę, że nie chcesz zaczynać leczenia. To ma sens, ponieważ wydaje się to przerażające i dlatego, że nie wiesz, czego się spodziewać, i dlatego, że nie jest to coś, co Twoi znajomi muszą robić”.

Możesz wczuć się w ich doświadczenie, jednocześnie zachęcając do leczenia zaburzeń odżywiania. Wyraź, że zależy Ci na nich i ich uczuciach, i potwierdź, jak trudne to musi być.

Użyj Otwartej i Szczerej Komunikacji

Rozmowa o zaburzeniach odżywiania może być trudna, ale leczenie wymaga ciągłej konwersacji. Aby otworzyć dyskusję, warto przyjść przygotowanym. Edukuj się na temat różnych opcji leczenia zaburzeń odżywiania, a także psychologicznych aspektów zaburzeń odżywiania, które mogą sprawiać, że leczenie wydaje się przerażające.

Pomóż bliskiej osobie zweryfikować fakty lub przeformułować niektóre z jej największych obaw związanych z podjęciem leczenia.

Gdy Twój bliski mówi, słuchaj bez osądzania. Dzięki temu jest bardziej prawdopodobne, że będą kontynuować z Tobą rozmowę, a może nawet zainicjuje z Tobą rozmowę następnego dnia. Pamiętaj, że prawdopodobnie nie jest to jednorazowa dyskusja – być może będziesz musiał odbyć kilka rozmów, więc utrzymuj otwarte kanały komunikacji i nie zniechęcaj się, jeśli pierwsze rozmowy nie zajdą daleko.

Wspólnie Rozwiązujcie Problemy

Współpracuj z Twoim dzieckiem, aby znaleźć rozwiązanie, zamiast próbować zmuszać je do leczenia. Zrób to, dając bezwarunkową przestrzeń na wyrażanie uczuć, przedstawiając swoje obawy w sposób nieosądzający, a następnie postaraj się zbudować drogę do współpracy, aby znaleźć plan, z którego oboje jesteście zadowoleni (lub przynajmniej w porządku).

Nasi terapeuci rekomendują również, abyś nie zakładał, że wiesz, jak czuje się Twoja bliska osoba. Powiedz im, co zauważasz w ich zachowaniu i pozwól im opowiedzieć Ci, jakie są ich wewnętrzne doświadczenia. Może to wspierać bardziej wspólne wysiłki.

Praktyczne Kroki, Aby Zachęcić do Leczenia

Wspieranie bliskiej osoby w zrozumieniu potrzeby leczenia to proces wymagający czasu i cierpliwości. Kluczowe jest skupienie się na tych aspektach sytuacji, na które mamy realny wpływ.

“W procesie leczenia zaburzeń odżywiania często obserwujemy długotrwały opór i brak wglądu ze strony pacjenta, szczególnie w fazie przywracania prawidłowej masy ciała. Oczekiwanie, że chory nagle zrozumie sytuację i w pełni zaangażuje się w leczenie, może być nierealistyczne. Zamiast tego, warto skoncentrować swoją energię na okazywaniu miłości, empatii i wsparcia, jednocześnie pozostając szczerym i konsekwentnym w swoich prośbach i oczekiwaniach wobec bliskiej osoby.”

Oto kilka wskazówek, które mogą Ci w tym pomóc:

Szukaj Profesjonalnego Wsparcia

Pomoc bliskiej osobie z zaburzeniami odżywiania na własną rękę, mimo dobrych intencji, może okazać się zadaniem przekraczającym możliwości osoby bez specjalistycznego przygotowania. Skuteczne leczenie tego typu zaburzeń wymaga współpracy multidyscyplinarnego zespołu specjalistów, którzy zapewnią profesjonalne wsparcie zarówno choremu, jak i jego bliskim.

Lekarz psychiatra może pokierować do odpowiednich specjalistów – psychoterapeutów, dietetyków i innych ekspertów w dziedzinie zaburzeń odżywiania. Dodatkowo, wsparcie własnego psychoterapeuty może pomóc w radzeniu sobie z trudnymi emocjami, które często towarzyszą bliskim osób chorych podczas procesu zdrowienia.

W Polsce, Ośrodek Psychoterapeutyczny Jagiellonka, należący do Galileo Medical, oferuje kompleksowe i prywatne leczenie zaburzeń odżywiania. Nasz zespół specjalistów jest gotowy, by wesprzeć Ciebie i Twoich bliskich w tym trudnym czasie.

Zbadaj Opcje Leczenia

Nie wszystkie formy terapii wymagają pełnej dobrowolności ze strony chorego – niektóre metody leczenia mogą być skuteczne nawet mimo początkowego oporu.

“Chęć użycia logicznych argumentów, by przekonać bliską osobę do podjęcia leczenia jest naturalna. Należy jednak pamiętać, że skutki niedożywienia oraz brak wglądu w chorobę sprawiają, że pacjent początkowo nie jest w stanie przyjąć racjonalnych argumentów”

W skierowaniu bliskiej osoby na właściwą ścieżkę leczenia pomoże Ci przygotowanie listy dostępnych opcji terapeutycznych, takich jak:

Leczenie stacjonarne
Programy częściowej hospitalizacji
Leczenie ambulatoryjne
Terapia zdalna

Warto, żebyś zapoznał/a się z ofertą różnych ośrodków specjalizujących się w leczeniu zaburzeń odżywiania, zarówno w ramach NFZ jak i prywatnie, by wybrać formę najbardziej odpowiednią dla konkretnego przypadku.

Ustal Granice i Zapewnij Wsparcie

W pewnym momencie być może będziesz musiał ustalić granicę, aby wesprzeć bliską osobę. Może to oznaczać odmowę robienia czegokolwiek, co umożliwia lub napędza zaburzenia odżywiania, lub może to oznaczać poszukiwanie leczenia dla bliskiej osoby, nawet jeśli tego nie chce. W niektórych sytuacjach być może będziesz musiał postawić ultimatum, które wydaje się surowe, aby pomóc bliskiej osobie uzyskać potrzebne leczenie. Bądź stanowczy i pewny swoich wyborów, podkreślając, że robisz to, ponieważ Ci na nich zależy.

Dbaj o Siebie, Opiekując się Bliskim

Opieka nad osobą z zaburzeniami odżywiania, która odmawia leczenia, to ogromne wyzwanie. Pamiętaj, że Twoje zdrowie psychiczne i emocjonalne jest równie ważne. Zadbaj o siebie, aby móc skutecznie wspierać bliskiego.

Uznaj własne emocje. Złość, frustracja, smutek, bezsilność – te uczucia są normalne. Nie tłum ich, pozwól sobie je przeżywać. Znajdź bezpieczne miejsce i osoby, którym możesz się zwierzyć.
Ustalaj granice. Chroń swoje zasoby emocjonalne. Nie pozwól, aby sytuacja bliskiego całkowicie Cię pochłonęła. Naucz się odmawiać, delegować zadania, nie bierz na siebie odpowiedzialności za wszystko.
Szukaj wsparcia dla siebie. Nie jesteś sam. Skorzystaj z terapii indywidualnej, grup wsparcia dla rodzin osób z zaburzeniami odżywiania. Wsparcie psychologiczne pomoże Ci poradzić sobie z trudnymi emocjami i strategiami radzenia w kryzysowej sytuacji.
Odpoczywaj i regeneruj się. Dbaj o swoje podstawowe potrzeby: sen, zdrowe odżywianie, relaks, aktywność fizyczną. Znajdź czas na odpoczynek i regenerację sił, aby mieć energię do dalszego wspierania bliskiego.
Unikaj obwiniania siebie. Opór bliskiego przed leczeniem nie jest Twoją winą. Robisz wszystko, co w Twojej mocy. Skup się na tym, co możesz kontrolować – swoim wsparciu i postawie.

Kiedy Interwencja Staje się Konieczna: Aspekty Prawne i Etyczne

W większości przypadków wsparcie i zachęcanie do leczenia jest kluczowe. Jednak w sytuacjach, gdy zaburzenia odżywiania zagrażają życiu bliskiego, interwencja staje się koniecznością. To trudne i delikatne sytuacje, które rodzą dylematy etyczne i prawne.

Sytuacje zagrożenia życia. Interwencja jest konieczna, gdy stan zdrowia bliskiego jest krytyczny – skrajne niedożywienie, ryzyko zawału serca, bezpośrednie zagrożenie życia (np. próby samobójcze).
Interwencja kryzysowa i hospitalizacja. W sytuacjach zagrożenia życia możliwe jest podjęcie interwencji kryzysowej i hospitalizacja, nawet bez zgody osoby chorej. Celem jest ochrona życia i zdrowia.
Aspekty prawne w Polsce. W Polsce ustawa o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza leczenie psychiatryczne bez zgody pacjenta, jeśli jego stan zagraża jego życiu lub zdrowiu, lub życiu i zdrowiu innych osób. Decyzję o leczeniu bez zgody podejmuje sąd.
Dylematy etyczne. Interwencja wbrew woli chorego budzi dylematy etyczne. Z jednej strony szanujemy autonomię pacjenta, z drugiej mamy obowiązek chronić życie i zdrowie. Balansowanie między tymi wartościami jest trudne i wymaga rozważenia wszystkich aspektów sytuacji.
Konsultacja prawna i etyczna. W trudnych sytuacjach warto skonsultować się z prawnikiem i/lub etykiem. Profesjonalna porada pomoże podjąć najlepszą decyzję, zgodną z prawem i etyką, w kontekście konkretnego przypadku.

Pamiętaj, że interwencja wbrew woli bliskiego to ostateczność. Zawsze staraj się najpierw zachęcać do dobrowolnego leczenia, budować relację opartą na zaufaniu i zrozumieniu.

Zrozumienie Znaczenia Wczesnej Interwencji

Nie ustawaj w wysiłkach, nawet jeśli bliski opiera się leczeniu. Badania pokazują, że im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większe szanse na długotrwałe wyzdrowienie. Wczesna interwencja zwiększa szanse na pełny powrót do zdrowia i zachęca do szukania pomocy w przyszłości.

Sieci Rzecznictwa i Wsparcia

Nie jesteś sam. Grupy wsparcia i organizacje zajmujące się zaburzeniami odżywiania oferują edukację i poczucie wspólnoty. Wymiana doświadczeń z innymi rodzinami, które mierzą się z podobnymi problemami, może być bardzo pomocna.

W Polsce warto poszukać lokalnych grup wsparcia i organizacji pacjenckich, które oferują pomoc rodzinom osób z zaburzeniami odżywiania. Ośrodek Psychoterapeutyczny Jagiellonka i Galileo Medical to również miejsca, gdzie znajdziesz wsparcie i profesjonalną pomoc.

Oto kilka zasobów dotyczących ciągłego wsparcia i edukacji:

Możesz również zapisać się do newslettera Galileo Medical, aby dowiedzieć się o możliwościach grup wsparcia i uzyskać inne informacje i zasoby dotyczące pomocy komuś z zaburzeniami odżywiania.

Podsumowanie: Miej Nadzieję

Kiedy twój bliski / dziecko odmawia leczenia zaburzeń odżywiania, możesz czuć się przestraszony, sfrustrowany lub niepewny, co robić dalej. Nie poddawaj się, ponieważ Twoje wsparcie jest jedną z najważniejszych rzeczy, które pomogą im wyzdrowieć.

Kontynuuj otwartą rozmowę o leczeniu. Możesz potwierdzić ich doświadczenia i obawy, jednocześnie edukując ich o bardzo realnym ryzyku związanym z zaburzeniami odżywiania i różnych dostępnych opcjach leczenia. Możesz również pomóc im znaleźć dostawców, umówić dla nich wizyty lub być ich osobistym Uberem na wizyty, aby zmniejszyć tarcie lub wymówki przed uzyskaniem pomocy. Bez względu na wszystko, bądź wytrwały, ponieważ im wcześniej Twój bliski podejmie leczenie, tym lepiej.

W Ośrodku Psychoterapeutycznym Galileo Medical, rozumiemy te wyzwania i jesteśmy gotowi wesprzeć Ciebie i Twoich bliskich na każdym kroku tej drogi.

Najczęściej Zadawane Pytania

Jakie są typowe powody, dla których ktoś może odmawiać leczenia zaburzeń odżywiania?

Opór przed leczeniem wynika często z braku świadomości choroby (anosognozji) lub identyfikacji z zaburzeniem (egosyntonii). Chory może nie uważać się za chorego, minimalizować problem lub bać się leczenia. Zaburzenia odżywiania mogą być spójne z jego obrazem siebie i wartościami, co utrudnia podjęcie decyzji o zmianie.

Jak rodziny mogą wspierać bliską osobę, która odmawia szukania leczenia?

Wsparcie rodziny jest kluczowe. Utrzymuj otwartą i szczerą komunikację, słuchaj bez oceniania, okazuj empatię i zrozumienie. Wspólnie szukajcie informacji o zaburzeniach odżywiania i opcjach leczenia. Staraj się współpracować, aby znaleźć rozwiązanie akceptowalne dla obu stron.

Jakie strategie mogą pomóc w zachęcaniu kogoś do zaakceptowania leczenia zaburzeń odżywiania?

Kluczowe strategie to edukacja, empatia, otwarta komunikacja i wspólne rozwiązywanie problemów. Używaj komunikatów “ja”, dopytuj o powody oporu, nie bagatelizuj obaw bliskiego, ale też nie rezygnuj z zachęcania do leczenia. Bądź stanowczy, ale jednocześnie troskliwy i wspierający.

Jakie zasoby są dostępne dla rodzin zmagających się z oporem bliskich przed leczeniem zaburzeń odżywiania?

Zasoby dla rodzin zmagających się z oporem bliskich przed leczeniem zaburzeń odżywiania obejmują grupy wsparcia, organizacje pacjenckie i fundacje zajmujące się zaburzeniami odżywiania. W Polsce, Ośrodek Psychoterapeutyczny Jagiellonka i Galileo Medical oferują profesjonalną pomoc i wsparcie dla pacjentów i ich rodzin.

Pamiętaj, w Ośrodku Psychoterapeutycznym Jagiellonka (Galileo Medical) jesteśmy gotowi Ci pomóc. Skontaktuj się z nami, aby umówić konsultację i zrobić pierwszy krok w stronę zdrowia.

BIBLIOGRAFIA

Klein, David A et al. “Eating Disorders in Primary Care: Diagnosis and Management.” American Family Physician vol. 103,1 (2021): 22-32. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2021/0101/p22.html

Hyam, Lucy et al. ““Early intervention isn’t an option, it’s a necessity”: learning from implementation facilitators and challenges from the rapid scaling of an early intervention eating disorders programme in England.” Frontiers in Health Services vol. 3 (2023). doi:10.3389/frhs.2023.1253966

Koreshe, Eyza et al. “Prevention and early intervention in eating disorders: findings from a rapid review.” Journal of Eating Disorders vol. 11, 38 (2023). doi:10.1186/s40337-023-00758-3

Polivy J., Herman C. P., Causes of Eating Disorders. Annual Review of Psychology 2002, 53, s.187-213.

Strzelecki W., Cybulski M., Strzelecka M., Dolczewska-Samela A., Zmiana wizerunku medialnego kobiety a zaburzenia odżywiania we współczesnym świecie. Journal of Medical Science 2007, 76(2), s.173-181.

Michalska A., Szejko N., Jakubczyk A., Wojnar M., Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się– subiektywny przegląd. Psychiatria Polska 2016, 50(3), s.497-507.