Depresja, Zdrowie psychiczne

Depresja w Polsce – liczba pacjentów i wydatki NFZ na leczenie

30/07/2025
4 min. czytania

Depresja stanowi jedno z najpoważniejszych wyzwań dla zdrowia publicznego w Polsce, dotykając znaczącą część populacji i generując istotne obciążenia dla systemu ochrony zdrowia. Niniejsza analiza, oparta na kompleksowych danych Narodowego Funduszu Zdrowia, prezentuje szczegółowy obraz epidemiologii depresji w Polsce w latach 2013-2023. Badamy rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych w różnych grupach wiekowych, z podziałem na płeć oraz rozkład geograficzny. Analizujemy również trendy w liczbie pacjentów oraz wartości refundacji świadczeń zdrowotnych związanych z leczeniem tej choroby. Wyniki ukazują skalę problemu oraz kierunki zmian w systemowym podejściu do leczenia depresji.

Kluczowe Wnioski

Dane pokazują, że kobiety mają diagnozowaną depresję 2-4 razy częściej niż mężczyźni, z największymi dysproporcjami obserwowanymi w grupach wiekowych 65-74 lat i powyżej 75 roku życia
Największy odsetek osób z rozpoznaną depresją występuje w województwach kujawsko-pomorskim i lubelskim (2,8% populacji), najmniejszy w województwie zachodniopomorskim (1,3%)
W latach 2013-2020 obserwowano systematyczny spadek liczby pacjentów z rozpoznaniem głównym depresji, po czym nastąpił ponowny wzrost w latach 2021-2023
Wartość wydatków NFZ na leczenie depresji na jednego pacjenta wzrosła 2,4-krotnie w ciągu dekady, z najdramatyczniejszym wzrostem w latach 2021-2023 (o 73%)

Depresja w Polsce – Liczba osób z rozpoznaniem depresji wg. grup wiekowych i płci – 2023

Analiza danych NFZ za rok 2023 dotyczących rozpoznania depresji według grup wiekowych i płci ujawnia kilka istotnych prawidłowości epidemiologicznych. Przede wszystkim, we wszystkich kategoriach wiekowych obserwujemy wyraźną dysproporcję między płciami – kobiety znacząco częściej otrzymują diagnozę depresji niż mężczyźni, co jest zgodne z ogólnoświatowymi trendami epidemiologicznymi.

Najbardziej uderzająca różnica występuje w grupie wiekowej 65-74 lat, gdzie liczba kobiet z rozpoznaniem depresji (113 tys.) ponad trzykrotnie przewyższa liczbę mężczyzn (36 tys.). Podobnie wyraźna dysproporcja występuje w grupie osób powyżej 75 roku życia, gdzie diagnozę otrzymało 86 tys. kobiet w porównaniu do zaledwie 21 tys. mężczyzn. Ta czterokrotna różnica może być związana zarówno z czynnikami biologicznymi (zmiany hormonalne, dłuższa średnia długość życia kobiet), jak i społeczno-kulturowymi (różnice w skłonności do poszukiwania pomocy medycznej czy różne sposoby radzenia sobie z problemami emocjonalnymi).

Znamienne jest również, że w młodszej grupie wiekowej (0-17 lat) również obserwujemy ponad trzykrotnie wyższą liczbę diagnoz wśród dziewcząt (24 tys.) w porównaniu do chłopców (8 tys.). Ta wczesna manifestacja różnic między płciami sugeruje, że czynniki warunkujące podatność na depresję mogą działać już od wczesnych lat życia.

Najbardziej liczną grupę pacjentów z depresją stanowią kobiety w wieku 65-74 lat (113 tys.), co wskazuje na szczególną podatność tej grupy demograficznej na zaburzenia depresyjne, potencjalnie związaną z kumulacją niekorzystnych czynników biologicznych, społecznych i egzystencjalnych charakterystycznych dla tego etapu życia.

Depresja w Polsce – Liczba osób z rozpoznaniem depresji wg. województwa – 2023

Zróżnicowanie geograficzne w rozpowszechnieniu depresji w Polsce, przedstawione na podstawie danych NFZ i GUS za 2023 rok, ujawnia interesujący obraz regionalnych nierówności zdrowotnych. Województwa kujawsko-pomorskie i lubelskie charakteryzują się najwyższym odsetkiem osób z rozpoznaniem depresji, osiągając identyczny poziom 2,8% populacji. Ta zbieżność jest szczególnie intrygująca, biorąc pod uwagę odmienny charakter tych regionów pod względem urbanizacji, struktury gospodarczej czy tradycji kulturowych.

Na kolejnych miejscach plasują się województwa łódzkie i wielkopolskie (po 2,5%), co również stanowi interesującą obserwację, zważywszy na ich różne profile społeczno-ekonomiczne. Województwo pomorskie, z odsetkiem 2,4%, dopełnia czołową piątkę regionów o najwyższym rozpowszechnieniu diagnozowanej depresji.

Na przeciwległym biegunie znajdują się województwa zachodniopomorskie (1,3%), warmińsko-mazurskie (1,4%) oraz lubuskie (1,5%). Ten ponad dwukrotnie niższy odsetek w porównaniu do regionów przodujących skłania do refleksji nad możliwymi przyczynami tak znaczących różnic. Wśród potencjalnych wyjaśnień należy rozważyć nie tylko rzeczywiste różnice w zachorowalności, ale także regionalne nierówności w dostępie do specjalistycznej opieki psychiatrycznej, zróżnicowane praktyki diagnostyczne czy różnice kulturowe wpływające na skłonność do poszukiwania pomocy medycznej.

Zastanawiający jest również relatywnie niski odsetek osób z rozpoznaniem depresji w województwie mazowieckim (2,0%), które mimo najwyższego w kraju PKB per capita i potencjalnie lepszej dostępności do usług medycznych, plasuje się poniżej średniej krajowej. Może to sugerować, że zamożność regionu i dostępność opieki zdrowotnej nie są jedynymi determinantami częstości diagnozowania depresji.

Te geograficzne różnice wskazują na potrzebę regionalnie zróżnicowanego podejścia do polityki zdrowia psychicznego oraz dalszych badań nad społecznymi, ekonomicznymi i kulturowymi determinantami depresji w różnych regionach Polski.

Depresja w Polsce – Liczba pacjentów z rozpoznaniem depresji, 2013-2023

Analiza danych NFZ dotyczących liczby pacjentów, którym udzielono świadczeń z rozpoznaniem głównym depresji w latach 2013-2023, ujawnia niejednorodny trend, który można podzielić na trzy wyraźne fazy. W pierwszej fazie, obejmującej lata 2013-2020, obserwujemy systematyczny spadek liczby pacjentów z 542,6 tys. w 2013 roku do 456,5 tys. w 2020 roku, co stanowi redukcję o 15,9%. Ten wieloletni trend spadkowy może być interpretowany na kilka sposobów – od rzeczywistego spadku zachorowalności, przez zmiany w praktykach diagnostycznych, po ograniczenia w dostępie do specjalistycznej opieki psychiatrycznej.

Rok 2020 stanowi punkt zwrotny i początek drugiej fazy, w której nastąpiło odwrócenie trendu. Między 2020 a 2021 rokiem odnotowano wzrost liczby pacjentów o 20,3 tys. (4,4%), a w kolejnym roku o następne 23,4 tys. (4,9%). Ten nagły wzrost zbiega się z okresem pandemii COVID-19, co sugeruje, że kryzys zdrowotny i towarzyszące mu zjawiska społeczne (izolacja, niepewność ekonomiczna, lęk o zdrowie) mogły przyczynić się do zwiększenia zachorowalności na depresję lub zintensyfikowania objawów u osób predysponowanych.

Trzecia faza, rozpoczynająca się w 2022 roku, charakteryzuje się stabilizacją liczby pacjentów na poziomie około 500-503 tys. rocznie. Ta stabilizacja następuje jednak na poziomie wciąż niższym niż w latach 2013-2016, co może wskazywać na trwałe zmiany w systemie opieki psychiatrycznej lub w praktykach diagnostycznych.

Warto zauważyć, że pomimo znaczących wahań w analizowanym okresie, w 2023 roku liczba pacjentów z rozpoznaniem głównym depresji (503,5 tys.) była o 7,2% niższa niż w roku wyjściowym analizy (2013). Ta obserwacja kontrastuje z powszechnymi przekonaniami o systematycznym wzroście częstości występowania depresji i może sugerować narastający problem dostępu do specjalistycznej opieki w publicznym systemie.

Depresja w Polsce – Wartość wydatków NFZ na leczenie depresji na jednego pacjenta, 2013-2023

Analiza wydatków NFZ na świadczenia związane z rozpoznaniem głównym depresji w przeliczeniu na pacjenta w latach 2013-2023 ukazuje jednoznaczny trend wzrostowy, z wyjątkiem jednego roku pandemicznego. Wartość ta wzrosła z 695,28 zł w 2013 roku do 1658,34 zł w 2023 roku, co stanowi imponujący wzrost o 138,5% w ciągu dekady. Ten ponad dwukrotny wzrost nakładów na pojedynczego pacjenta znacząco przewyższa wskaźniki inflacji z tego okresu, co sugeruje realny wzrost intensywności lub kompleksowości opieki nad pacjentami z depresją.

Szczególnie godny uwagi jest gwałtowny wzrost w ostatnich dwóch latach analizowanego okresu. W 2022 roku wartość refundacji wzrosła o 41,2% w porównaniu do roku poprzedniego, osiągając 1355,33 zł, a w 2023 roku nastąpił kolejny wzrost o 22,4% do poziomu 1658,34 zł. Ten skokowy wzrost koreluje z wprowadzeniem w 2022 roku Rekomendacji nr 65/2022 Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, która zmieniła sposób finansowania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z leczeniem depresji.

Interesującym zjawiskiem jest tymczasowy spadek wartości refundacji w 2020 roku (o 10,3% w porównaniu do 2019 roku), który można bezpośrednio powiązać z pierwszym rokiem pandemii COVID-19. Prawdopodobnie ograniczenia w dostępie do świadczeń stacjonarnych, reorganizacja systemu ochrony zdrowia i przekierowanie zasobów na walkę z pandemią przyczyniły się do tego jednorazowego zachwiania wieloletniego trendu wzrostowego.

Warto również zauważyć, że przed 2019 rokiem wzrost był stosunkowo stabilny i umiarkowany, oscylując w granicach 2-9% rocznie. Radykalna zmiana dynamiki wzrostu po 2021 roku sugeruje istotne zmiany systemowe w podejściu do finansowania leczenia depresji w Polsce, które mogą odzwierciedlać rosnącą świadomość znaczenia zdrowia psychicznego w polityce zdrowotnej państwa.

Podsumowanie

Przeprowadzona analiza danych NFZ za lata 2013-2023 dotyczących depresji w Polsce ujawnia złożony obraz epidemiologiczny tego zaburzenia oraz ewolucję systemowego podejścia do jego leczenia. Wyraźna przewaga diagnoz wśród kobiet we wszystkich grupach wiekowych, ze szczególnym nasileniem w populacji senioralnej, potwierdza globalnie obserwowane wzorce epidemiologiczne i wskazuje na potrzebę płciowo zróżnicowanych strategii profilaktycznych i terapeutycznych.

Znaczące różnice geograficzne w rozpowszechnieniu depresji, z ponad dwukrotną różnicą między województwami o najwyższych i najniższych wskaźnikach, sugerują istnienie regionalnych uwarunkowań wpływających na występowanie zaburzeń depresyjnych lub ich diagnozowanie. Te obserwacje mogą służyć jako punkt wyjścia do opracowania regionalnie dostosowanych polityk zdrowia psychicznego.

Niejednorodny trend w liczbie pacjentów z depresją na przestrzeni analizowanej dekady, z wyraźnym spadkiem w latach 2013-2020 i następującym po nim wzrostem i stabilizacją, wymaga dalszych badań w celu identyfikacji przyczyn tych zmian. Jednocześnie systematyczny, a w ostatnich latach wręcz gwałtowny, wzrost wartości refundacji świadczeń w przeliczeniu na pacjenta wskazuje na pozytywne zmiany w finansowaniu opieki psychiatrycznej.

Przedstawione dane stanowią cenny wkład w zrozumienie epidemiologii depresji w Polsce oraz ewolucji systemu jej leczenia. Mogą one służyć jako podstawa do dalszych badań nad skutecznością interwencji systemowych, planowania zasobów ochrony zdrowia oraz opracowania strategii profilaktycznych dostosowanych do potrzeb różnych grup demograficznych i regionów kraju.

Źródło: Analiza przeprowadzona na podstawie danych przygotowanych przez NFZ (Zdrowe Dane)