Kluczowe Wnioski
-
📈 Liczba dorosłych pacjentów korzystających z refundowanych leków przeciwdepresyjnych wzrosła w latach 2013–2023 o 82,5% – do 1,74 mln osób w 2023 r.
-
🚸 W grupie dzieci i młodzieży (<18 lat) wzrost był szczególnie alarmujący – +432% (z 15,9 tys. w 2013 r. do 84,6 tys. w 2023 r.).
-
💰 Wydatki na refundację i dopłaty pacjentów podwoiły się, osiągając 379 mln zł w 2023 r.
-
🗺 Znaczne różnice regionalne: najwyższy odsetek pacjentów z receptami w woj. kujawsko-pomorskim (6,25%), najniższy w opolskim (3,55%).
-
💊 W leczeniu sertraliną:
-
Najdłuższa mediana czasu terapii – pacjenci <18 lat (240 dni)
-
Najkrótsza mediana czasu terapii – pacjenci 55–64 lata (127 dni)
-
Depresja – Leczenie farmakologiczne: Liczba pacjentów (w tys.) realizujących recepty na refundowane leki przeciwdepresyjne (2013–2023)
Dane NFZ jednoznacznie potwierdzają narastający problem depresji w Polsce. W ciągu dekady, od 2013 do 2023 roku, liczba pacjentów realizujących recepty na refundowane leki przeciwdepresyjne wzrosła z 953,8 tysięcy do 1740,7 tysięcy, co oznacza wzrost o 82,5%. Trend jest niemal nieprzerywanie rosnący, z jedynie niewielkim spowolnieniem w 2020 roku, prawdopodobnie związanym z początkiem pandemii COVID-19.
Najbardziej dynamiczny wzrost odnotowano w latach 2020-2021, kiedy liczba pacjentów zwiększyła się o 139,2 tysięcy w ciągu zaledwie roku. Ten gwałtowny skok może być związany z wpływem pandemii na zdrowie psychiczne Polaków. Średnioroczny wzrost w badanym okresie wynosił około 7,8%, co wskazuje na systematyczne narastanie problemu. Jeśli trend się utrzyma, liczba pacjentów może przekroczyć 2 miliony już w najbliższych latach.
Te dane potwierdzają, że depresja stała się jednym z głównych wyzwań zdrowia publicznego w Polsce, wymagającym pilnych działań systemowych zarówno w zakresie profilaktyki, jak i zwiększenia dostępności do specjalistycznej opieki psychiatrycznej.
Depresja – Leczenie farmakologiczne – Liczba pacjentów (w tys.) poniżej 18 r.ż., którzy zrealizowali receptę na refundowane leki przeciwdepresyjne (2013–2023)
Najbardziej alarmujące dane dotyczą najmłodszej grupy pacjentów. Liczba dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia realizujących recepty na refundowane leki przeciwdepresyjne wzrosła z 15,9 tysięcy w 2013 roku do 84,6 tysięcy w 2023 roku – to wzrost o 432,1%.
Dynamika tego wzrostu znacznie przewyższa trend obserwowany wśród dorosłych. Szczególnie niepokojący jest okres 2020-2023, gdzie wzrost wyniósł 111%, co może wskazywać na bezpośredni wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne młodych ludzi. Izolacja społeczna, nauka zdalna, niepewność co do przyszłości oraz ograniczenie kontaktów rówieśniczych mogły znacząco przyczynić się do pogorszenia kondycji psychicznej tej grupy wiekowej. Trend ten jest tym bardziej niepokojący, że dotyczy osób w kluczowym okresie rozwoju. Wzrost liczby młodych pacjentów z depresją może mieć długotrwałe konsekwencje społeczne i ekonomiczne.
Wymaga to pilnego wdrożenia programów profilaktycznych w szkołach oraz zwiększenia dostępności do specjalistycznej opieki psychiatrycznej i psychologicznej dla dzieci i młodzieży. Dane te powinny być sygnałem alarmowym dla decydentów odpowiedzialnych za politykę zdrowotną i edukacyjną w Polsce.
Depresja – Leczenie farmakologiczne: Odsetek osób, które w 2023 roku zrealizowały co najmniej jedną receptę na refundowany lek przeciwdepresyjny w stosunku do ludności województwa
Analiza danych według województw w 2023 roku ujawnia znaczne różnice regionalne w częstości korzystania z refundowanych leków przeciwdepresyjnych. Najwyższy odsetek odnotowano w województwie kujawsko-pomorskim (6,25% ludności), a najniższy w opolskim (3,55%). Różnica między skrajnymi wartościami wynosi 2,7 punktu procentowego, co przy średniej krajowej 4,39% wskazuje na istotne dysproporcje regionalne.
Województwa północne i centralne Polski wykazują generalnie wyższe wskaźniki niż południowe. Wysokie odsetki charakteryzują również województwa: łódzkie (5,54%), wielkopolskie (5,20%) oraz pomorskie (4,79%). Z kolei najniższe wskaźniki, poza opolskim, odnotowano w województwach: lubuskim (3,81%), podlaskim (3,83%) i zachodniopomorskim (3,88%).
Te różnice mogą wynikać z kilku czynników: różnic w dostępności do opieki psychiatrycznej, uwarunkowań socjoeconomicznych, poziomu urbanizacji oraz czynników kulturowych wpływających na skłonność do zgłaszania się po pomoc. Województwa o wyższych wskaźnikach mogą charakteryzować się lepszą dostępnością do specjalistów, co paradoksalnie prowadzi do częstszego diagnozowania i leczenia depresji. Analiza ta wskazuje na potrzebę regionalizacji polityki zdrowia psychicznego oraz dostosowania działań do specyfiki poszczególnych województw.
Depresja – Leczenie farmakologiczne: Wartość refundacji oraz dopłat pacjentów dla refundowanych leków przeciwdepresyjnych (2013–2023)
Wzrost liczby pacjentów z depresją przekłada się bezpośrednio na rosnące koszty leczenia. Łączne wydatki na refundowane leki przeciwdepresyjne (refundacja NFZ plus dopłaty pacjentów) wzrosły z 182,4 miliona złotych w 2013 roku do 378,9 miliona złotych w 2023 roku, co oznacza wzrost o 107,7%. Szczególnie dynamiczny wzrost odnotowano w przypadku refundacji NFZ – o 139,3%, z 100,5 miliona do 240,5 miliona złotych. Dopłaty pacjentów wzrosły w mniejszym stopniu – o 69%, z 82 milionów do 138,5 miliona złotych.
Udział refundacji NFZ w całkowitych kosztach zwiększył się z 55,1% w 2013 roku do 63,5% w 2023 roku, co wskazuje na rosnące obciążenie systemu publicznej opieki zdrowotnej. Znaczący wzrost kosztów po 2020 roku (o około 80 milionów złotych w ciągu trzech lat) może być związany z wpływem pandemii na zdrowie psychiczne Polaków. Te dane pokazują, jak duże wyzwanie finansowe stanowi leczenie depresji dla polskiego systemu opieki zdrowotnej.
Rosnące koszty wymagają nie tylko zwiększenia nakładów budżetowych, ale także optymalizacji procesów leczenia i większego nacisku na profilaktykę, która może być bardziej kosztowo efektywna niż długotrwała farmakoterapia.
Depresja – Leczenie farmakologiczne: mediana długości leczenia lekiem refundowanym z substancją czynną sertralinum oraz odsetek osób, dla których długość leczenia wynosiła co najmniej 180 dni wg grup wiekowych
Analiza danych dotyczących terapii sertraliną, jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych, ujawnia istotne różnice międzygeneracyjne w długości leczenia. Najdłuższą medianę terapii odnotowano wśród najmłodszych pacjentów (poniżej 18 lat) – 240 dni, co może wynikać z większej ostrożności w leczeniu tej grupy wiekowej oraz potrzeby dłuższej stabilizacji. Najkrótsza mediana charakteryzuje grupę 55-64 lata (127 dni), co może być związane z większą liczbą chorób współistniejących i koniecznością modyfikacji terapii. Interesujący jest wzrost mediany w starszych grupach wiekowych – od 129 dni w grupie 65-74 lata do 150 dni wśród osób powyżej 85 lat. Średnia mediana dla wszystkich grup wynosi 155 dni, co jest wartością zbliżoną do międzynarodowych standardów leczenia depresji.
Różnice w długości terapii między grupami wiekowymi mogą wynikać z odmiennych potrzeb terapeutycznych, tolerancji leków oraz współwystępowania innych schorzeń. Szczególnie długa terapia u najmłodszych pacjentów podkreśla konieczność holistycznego podejścia do leczenia depresji w tej grupie, obejmującego nie tylko farmakoterapię, ale także wsparcie psychologiczne i pedagogiczne.
Depresja – Leczenie farmakologiczne: Odsetki pacjentów, których farmakoterapia lekami refundowanymi z substancją sertralinum trwała co najmniej 180 dni według województw
Odsetek pacjentów, których farmakoterapia sertraliną trwała co najmniej 180 dni, wykazuje umiarkowane zróżnicowanie regionalne. Najwyższy odsetek odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim (49,8%), a najniższy w dolnośląskim (43,9%). Różnica między skrajnymi wartościami wynosi 5,9 punktu procentowego przy średniej krajowej 46,7%. Stosunkowo wysokie odsetki długotrwałych terapii charakteryzują także województwa: mazowieckie (49,1%), podlaskie (48,0%) i pomorskie (48,2%). Z kolei najniższe wskaźniki, oprócz dolnośląskiego, odnotowano w województwach: świętokrzyskim (44,5%) i lubuskim (44,6%).
Te różnice mogą wynikać z kilku czynników: odmiennych praktyk klinicznych, dostępności do opieki specjalistycznej, profilu pacjentów oraz lokalnych protokołów leczenia. Województwa o wyższych odsetkach długotrwałych terapii mogą charakteryzować się bardziej konserwatywnym podejściem do przerywania leczenia lub lepszą adherencją pacjentów do terapii. Może to również wskazywać na większą częstość przypadków depresji ciężkiej wymagającej przedłużonego leczenia. Relatywnie niewielkie różnice między województwami (porównując z innymi wskaźnikami zdrowotnymi) sugerują stosunkowo jednolite standardy leczenia depresji sertraliną w całym kraju, co jest pozytywnym sygnałem dla spójności systemu opieki zdrowotnej.
Podsumowanie
Analiza danych NFZ z lat 2013-2023 ujawnia skalę i dynamikę narastającego problemu depresji w Polsce. Dramatyczny wzrost liczby pacjentów, szczególnie wśród dzieci i młodzieży, oraz podwojenie kosztów leczenia wskazują na pilną potrzebę systemowych działań. Różnice regionalne w częstości występowania depresji i długości terapii podkreślają znaczenie lokalnych uwarunkowań i konieczność zindywidualizowanego podejścia do polityki zdrowia psychicznego.
Kluczowe wyzwania obejmują: wzmocnienie profilaktyki zdrowia psychicznego, szczególnie wśród młodzieży; zwiększenie dostępności do specjalistycznej opieki psychiatrycznej i psychologicznej; wyrównanie różnic regionalnych w dostępie do leczenia; oraz optymalizację kosztów przy zachowaniu jakości opieki. Pandemia COVID-19 dodatkowo przyspieszyła negatywne trendy, co wymaga uwzględnienia jej długoterminowych skutków w planowaniu opieki zdrowotnej. Tylko kompleksowe podejście, łączące profilaktykę, wczesną interwencję i skuteczne leczenie, może zatrzymać ten niepokojący trend i poprawić kondycję psychiczną Polaków.
Przeczytaj również:
Zwolnienia Chorobowe z Powodu Depresji: Analiza Danych NFZ i ZUS z lat 2013-2023
Finansowanie opieki psychiatrycznej w Polsce w latach 2015 – 2024
Statystyki ADHD w Polsce: Analiza trendów epidemiologicznych 2010-2024
Bulimia: Dane Liczbowe i Najnowsze Statystyki – 2025
Zaburzenia Odżywiania Statystyka 2025
Zaburzenia Odżywiania w Polsce: Skala Problemu i Perspektywy na Przyszłość
Źródło:
