"

Depresja lękowa (agitowana): Kiedy smutek i strach atakują jednocześnie

Czujesz jednocześnie paraliżujący brak sił i rozdzierające napięcie? To tak, jakby Twój umysł wciskał jednocześnie pedał gazu i hamulca. Ten wyniszczający stan, w którym ciężar depresji łączy się z nieustannym lękiem, ma swoją nazwę: depresja lękowa.

W tym artykule, bazując na naszym doświadczeniu jako specjalistów z Galileo Medical i Ośrodka Psychoterapeutycznego Jagiellonka, wyjaśnimy, dlaczego tak się dzieje i jak wygląda skuteczna droga do odzyskania wewnętrznego spokoju.

Depresja lękowa

Spis treści

Kluczowe wnioski: Co musisz wiedzieć o depresji lękowej?

Jeśli masz tylko chwilę, chcemy, abyś zapamiętał te 5 kluczowych faktów:

  • To nie dwa oddzielne problemy, a jedno zaburzenie: Depresja lękowa (nazywana też zaburzeniem depresyjno-lękowym mieszanym) to stan, w którym objawy depresji i lęku występują jednocześnie i są ze sobą nierozerwalnie splecione.
  • Wzajemnie się napędzają: Smutek i apatia potęgują lękowe zamartwianie się, a ciągły lęk i napięcie wyczerpują zasoby psychiczne, pogłębiając depresję. To tworzy samonapędzające się błędne koło.
  • Objawy fizyczne są bardzo częste: Kołatanie serca, duszności, bóle brzucha, zawroty głowy – to nie tylko objawy lęku, ale często główna manifestacja depresji lękowej, prowadząca do wędrówek po lekarzach różnych specjalności.
  • Leczenie wymaga podwójnego podejścia: Skuteczna terapia musi celować jednocześnie w objawy depresyjne i lękowe. Zazwyczaj jest to połączenie odpowiednio dobranej farmakoterapii z psychoterapią.
  • Rokowania są dobre: Mimo że depresja lękowa jest niezwykle uciążliwa, jest to zaburzenie dobrze zbadane i uleczalne. Dzięki profesjonalnej pomocy można odzyskać pełnię zdrowia.

Czym dokładnie jest depresja lękowa?

Depresja lękowa, znana również jako depresja z cechami lękowymi, to stan, w którym osoba doświadcza jednocześnie silnych objawów depresji i lęku. To nie jest tak, że masz raz depresję, a raz lęk. One występują razem, wzajemnie się wzmacniając i sprawiając, że cierpienie jest jeszcze większe.

W medycynie często używamy terminu “zaburzenie depresyjno-lękowe mieszane”. Oznacza to, że u pacjenta występują objawy obu tych problemów, ale żadne z nich nie dominują na tyle, by postawić oddzielną diagnozę ciężkiej depresji czy nasilonego zaburzenia lękowego. W praktyce klinicznej granice te często się zacierają i wielu pacjentów z pełnoobjawową depresją cierpi jednocześnie na bardzo silny, paraliżujący lęk.

To niezwykle powszechny problem. Z naszych obserwacji i badań naukowych wynika, że nawet 60% pacjentów z depresją doświadcza znaczących objawów lękowych, a podobny odsetek osób z zaburzeniami lękowymi ma objawy depresyjne. Te dwie choroby bardzo często idą w parze.

Błędne koło cierpienia: Jak lęk i depresja współpracują

Kluczem do zrozumienia tego zaburzenia jest dynamika błędnego koła. Lęk i depresja nieustannie się napędzają, tworząc spiralę, z której niezwykle trudno się wydostać bez pomocy z zewnątrz.

Depresyjny pesymizm i poczucie beznadziei tworzą idealne podłoże dla lęku. Myśli w stylu “nic mi się nie uda” czy “jestem do niczego” w naturalny sposób prowadzą do zamartwiania się o przyszłość, pracę, zdrowie czy relacje. Depresja podsuwa negatywny scenariusz, a lęk go podchwytuje i zaczyna analizować bez końca.

Z drugiej strony, lęk i ciągłe napięcie wyczerpują organizm. Każą nam unikać sytuacji, które postrzegamy jako zagrażające – spotkań towarzyskich, nowych wyzwań. To unikanie prowadzi do izolacji, poczucia porażki i utraty poczucia własnej wartości, co jest prostą drogą do pogłębienia depresji.

Wewnętrzna wojna: Paradoks depresji lękowej

Unikalnym i niezwykle bolesnym doświadczeniem w depresji lękowej, które często opisują nam pacjenci, jest stan wewnętrznego rozdarcia. To jak jednoczesne wciskanie pedału gazu i hamulca.

Depresja mówi: “Zostań w łóżku. Nie masz na nic siły. I tak wszystko zepsujesz. To nie ma sensu”. Jest to głos apatii, rezygnacji i paraliżu.

W tym samym czasie lęk krzyczy: “Musisz wstać! Musisz działać! Jeśli tego nie zrobisz, stanie się katastrofa! Zwolnią cię z pracy, wszyscy cię opuszczą, zostaniesz z niczym!”. To głos paniki, presji i nieustającego zagrożenia.

Efektem jest stan udręczonego paraliżu. Człowiek leży w łóżku, nie mając siły się ruszyć, a jednocześnie jego umysł i ciało są w stanie najwyższego pobudzenia, jakby uciekał przed śmiertelnym niebezpieczeństwem. To ekstremalnie wyczerpujące doświadczenie jest sednem cierpienia w depresji lękowej.

Przyczyny depresji lękowej: Skąd bierze się ten podwójny problem?

W naszej pracy zawsze podkreślamy, że nie ma jednej, prostej przyczyny tego zaburzenia. To jak skomplikowana układanka, w której wiele elementów musi do siebie pasować, aby powstał pełny obraz choroby.

Czynniki biologiczne i genetyczne

Fundamentem często jest podatność biologiczna. Oznacza to, że niektóre osoby rodzą się z układem nerwowym, który jest bardziej reaktywny na stres. Mają genetycznie uwarunkowaną skłonność do zaburzeń w funkcjonowaniu kluczowych neuroprzekaźników, takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina. Te substancje chemiczne w mózgu odpowiadają nie tylko za nastrój, ale także za regulację lęku, snu i apetytu. Jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki depresji lub zaburzeń lękowych, Twoje ryzyko zachorowania jest statystycznie wyższe.

Czynniki psychologiczne i osobowościowe

Na tę biologiczną podatność nakładają się czynniki psychologiczne. Osoby, które rozwijają depresję lękową, często charakteryzują się pewnymi cechami osobowości. Wysoki poziom neurotyzmu, czyli skłonność do przeżywania negatywnych emocji, zamartwiania się i duża wrażliwość na krytykę, stanowi istotny czynnik ryzyka.

Podobnie działa perfekcjonizm. Stawianie sobie nierealistycznie wysokich wymagań i nieustanne dążenie do ideału prowadzi do ciągłego lęku przed porażką i surowej samokrytyki, gdy cele nie są osiągane. To prosta droga do wypalenia emocjonalnego i poczucia beznadziei, które są rdzeniem depresji. Innym ważnym czynnikiem jest niskie poczucie własnej wartości – głęboko zakorzenione przekonanie o byciu niewystarczającym lub gorszym od innych jest pożywką zarówno dla depresyjnego samobiczowania, jak i lęku przed oceną społeczną.

Czynniki środowiskowe i doświadczenia życiowe

Biologiczna podatność i cechy osobowości mogą pozostać uśpione przez wiele lat. Katalizatorem, który je aktywuje, są najczęściej czynniki środowiskowe.

Trudne doświadczenia w dzieciństwie, takie jak przemoc fizyczna lub emocjonalna, zaniedbanie, niestabilność rodzinna czy utrata rodzica, mogą trwale “przestroić” rozwijający się układ nerwowy na tryb przetrwania. Taka osoba w dorosłym życiu może reagować na stres w sposób nadmierny, ponieważ jej mózg nauczył się, że świat jest niebezpiecznym miejscem.

Kolejnym potężnym czynnikiem jest przewlekły stres. Długotrwałe problemy w pracy, mobbing, trudna sytuacja finansowa, toksyczny związek czy opieka nad ciężko chorą osobą – wszystko to wyczerpuje nasze zasoby psychiczne i może prowadzić do załamania. Nasz organizm nie jest przystosowany do funkcjonowania w stanie ciągłego alertu.

Ostatnim elementem układanki są nagłe, kryzysowe wydarzenia życiowe. Utrata bliskiej osoby, rozwód, zdrada, utrata pracy, poważna diagnoza medyczna – to silne ciosy, które mogą zdestabilizować nawet najbardziej odporną psychikę i uruchomić lawinę objawów depresyjno-lękowych.

Objawy Depresji Lękowej

Objawy depresji lękowej mogą być bardzo różne u każdej osoby. Jednak istnieją pewne wspólne cechy, które warto znać. Ważne jest, aby pamiętać, że te objawy muszą utrzymywać się przez dłuższy czas (przynajmniej dwa tygodnie) i znacząco wpływać na Twoje codzienne życie.

Typowe objawy depresji:

  • Smutek i przygnębienie: Uczucie pustki, beznadziejności.
  • Utrata zainteresowań i przyjemności: To, co kiedyś sprawiało Ci radość, teraz Cię nie cieszy.
  • Zmiana apetytu i wagi: Możesz jeść za dużo lub za mało, co prowadzi do przyrostu lub utraty wagi.
  • Problemy ze snem: Bezsenność (trudności z zasypianiem, częste budzenie się) lub nadmierna senność.
  • Zmęczenie i brak energii: Nawet proste czynności wydają się wyczerpujące.
  • Poczucie winy i bezwartościowości: Myślenie o sobie w bardzo negatywny sposób.
  • Trudności z koncentracją: Problemy z pamięcią, podejmowaniem decyzji.
  • Myśli o śmierci lub samobójstwie: Bardzo poważny objaw, który wymaga natychmiastowej pomocy.

Typowe objawy lęku:

  • Ciągły niepokój i napięcie: Uczucie, jakbyś ciągle czekał/a na coś złego.
  • Pobudzenie fizyczne: Szybkie bicie serca, duszności, pocenie się, drżenie rąk.
  • Problemy z koncentracją: Trudności ze skupieniem się, bo myśli krążą wokół zmartwień.
  • Drażliwość: Łatwo się irytujesz, jesteś wybuchowy/a.
  • Trudności z relaksem: Nie możesz się odprężyć, nawet gdy masz czas wolny.
  • Obawy o przyszłość: Ciągłe martwienie się o to, co może się wydarzyć.
  • Ataki paniki: Nagłe, intensywne uczucie strachu, któremu towarzyszą objawy fizyczne, takie jak kołatanie serca, zawroty głowy, uczucie dławienia.

Objawy Depresji Lękowej

Gdy te objawy występują razem, tworzą mieszankę, która jest niezwykle trudna do zniesienia. Możesz czuć się jednocześnie przygnębiony/a i niespokojny/a, zmęczony/a, ale niezdolny/a do odpoczynku. To błędne koło, które wymaga specjalistycznej pomocy.

Jak diagnozujemy depresję lękową? 

Wiemy, że decyzja o sięgnięciu po pomoc jest niezwykle trudna. Często towarzyszy jej nie tylko lęk, ale też chaos – pacjenci nie wiedzą, jak nazwać to, co przeżywają. “Czy to już depresja? A może to nerwica?”. Chcemy ten proces przybliżyć i uporządkować.

Proces diagnostyczny w gabinecie

Pierwszym krokiem jest zawsze szczegółowy wywiad lekarski, na przykład w naszej placówce Galileo Medical. To nie jest egzamin, a bezpieczna rozmowa. Jako lekarze psychiatrzy zadajemy szereg pytań, aby zrozumieć pełen obraz Twojego stanu. Pytamy o:

  • Nastrój: Czy jest obniżony? Czy odczuwasz przyjemność?
  • Lęk: Czego się boisz? Jak często się martwisz? Czy masz ataki paniki?
  • Energię i sen: Jak śpisz? Czy czujesz się chronicznie zmęczony/a?
  • Funkcjonowanie: Jak radzisz sobie w pracy, w domu, w relacjach?
  • Objawy fizyczne: Czy coś Cię boli? Czy masz kołatania serca, problemy z żołądkiem?

 

Celem jest nie tylko postawienie diagnozy psychiatrycznej, ale też wykluczenie innych przyczyn. Zlecamy podstawowe badania krwi (m.in. TSH), aby upewnić się, że objawy nie wynikają np. z niedoczynności tarczycy, która może imitować depresję.

Depresja agitowana a nerwica lękowa 

Termin “nerwica lękowa” jest określeniem potocznym, dziś w psychiatrii mówimy o zaburzeniach lękowych. Kluczowe jest rozróżnienie, który komponent – depresyjny czy lękowy – jest pierwotny i dominujący. To ma ogromne znaczenie dla planu leczenia.

Oto uproszczone porównanie, które może pomóc zrozumieć różnicę:

Cecha Depresja lękowa Zaburzenia lękowe (np. lęk uogólniony, napady paniki)
Dominująca emocja Pustka, beznadzieja, smutek, którym towarzyszy silny lęk i napięcie. Strach, niepokój, poczucie zagrożenia. Smutek może się pojawiać, ale jest wtórny do lęku.
Główna myśl “Wszystko jest bez sensu i nigdy nie będzie lepiej.” “Zaraz stanie się coś strasznego.”
Poziom energii Zazwyczaj bardzo niski. Dominuje apatia, zmęczenie, spowolnienie. Może być wysoki (pobudzenie) lub niski (wyczerpanie ciągłym napięciem), ale rzadko występuje głęboka apatia.
Postrzeganie przyszłości Brak przyszłości. Dominuje beznadzieja. Przyszłość pełna katastrof. Dominuje zamartwianie się.
Anhedonia Bardzo wyraźna. Utrata zdolności do odczuwania przyjemności jest kluczowym objawem. Może występować, ale jest raczej wynikiem unikania sytuacji, a nie pierwotną niemożnością odczuwania radości.
Ryzyko samobójcze Bardzo wysokie, związane z poczuciem beznadziei. Niższe, choć wciąż istnieje, często związane ze strachem przed “zwariowaniem” lub wyczerpaniem.

W praktyce te stany często się na siebie nakładają. Dlatego tak ważna jest profesjonalna diagnoza psychiatryczna. Tylko lekarz jest w stanie precyzyjnie ocenić, z jakim problemem mamy do czynienia i dobrać najskuteczniejszą strategię leczenia.

Depresja lękowa – leczenie

Leczenie depresji lękowej musi być kompleksowe i celować w oba problemy jednocześnie.

Rola farmakoterapii

Fundamentem leczenia jest dobrana przez psychiatrę farmakoterapia. W placówkach takich jak Galileo Medical podkreślamy, że to leczenie biologicznego podłoża choroby. Najczęściej stosowaną grupą leków są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Mają one udowodnione działanie zarówno przeciwdepresyjne, jak i przeciwlękowe.

Ważne jest, byś wiedział, że leki te nie działają od razu. Na pierwsze efekty trzeba poczekać od 2 do 6 tygodni. W początkowej fazie leczenia lekarz może dodatkowo przepisać leki uspokajające, aby szybko złagodzić najcięższe objawy lęku.

Rola psychoterapii

Jeśli farmakoterapia daje biologiczną “zgodę” na zdrowienie, to psychoterapia jest aktywną nauką, jak to zdrowie utrzymać i zarządzać swoimi emocjami w przyszłości.

“Złotym standardem” w leczeniu depresji lękowej jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). W Ośrodku Psychoterapeutycznym Jagiellonka w Piasecznie uczymy oferujemy terapią indywidualną oraz grupowa wspierane przez szereg zajęć terapeutycznych.

Podczas terapii nauczysz się identyfikować i zmieniać swoje negatywne, lękotwórcze myśli. Poznasz techniki relaksacyjne i oddechowe, które są potężnym narzędziem do obniżania fizycznego napięcia.

Kluczowym elementem jest także praca nad przełamywaniem unikania. Terapeuta pomoże Ci stopniowo i w bezpiecznych warunkach konfrontować się z sytuacjami, których unikałeś z powodu lęku, co prowadzi do jego wygaszenia.

Znaczenie stylu życia

Leczenie to nie tylko gabinet lekarza i terapeuty. To także Twoje codzienne wybory.

Regularna aktywność fizyczna działa jak naturalny lek przeciwlękowy i przeciwdepresyjny. Nie chodzi o bicie rekordów, ale o regularny, umiarkowany ruch.

Kluczowa jest także higiena snu. Regularne pory kładzenia się i wstawania oraz unikanie ekranów przed snem pomagają odbudować naturalny rytm dobowy.

Warto również zwrócić uwagę na dietę. Unikanie cukru i żywności przetworzonej, a włączenie do jadłospisu produktów bogatych w kwasy omega-3 i magnez może realnie wesprzeć funkcjonowanie układu nerwowego.

Życie z Depresją Lękową: Strategie Radzenia Sobie 

Walka z depresją lękową to proces, który wymaga cierpliwości i zaangażowania. Oto kilka strategii, które mogą pomóc Ci radzić sobie na co dzień:

  • Edukacja: Dowiedz się jak najwięcej o depresji lękowej. Zrozumienie, co się z Tobą dzieje, pomoże Ci poczuć się mniej bezradnie.
  • Tworzenie rutyny: Regularny plan dnia, w tym stałe godziny snu, posiłków i aktywności, może dać poczucie stabilności i kontroli.
  • Ustalanie małych celów: Zamiast przytłaczać się wielkimi zadaniami, dziel je na mniejsze, łatwiejsze do osiągnięcia kroki. Każdy sukces, nawet najmniejszy, buduje pewność siebie.
  • Dziennik emocji: Zapisywanie swoich myśli i uczuć może pomóc w identyfikacji wzorców i wyzwalaczy lęku i depresji.
  • Techniki uziemiające: W chwilach silnego lęku lub ataku paniki, skup się na zmysłach:
    • 5-4-3-2-1: Nazwij 5 rzeczy, które widzisz; 4 rzeczy, które czujesz; 3 rzeczy, które słyszysz; 2 rzeczy, które wąchasz; 1 rzecz, którą smakujesz.
    • Oddychanie: Skup się na głębokim, powolnym oddychaniu, licząc do czterech przy wdechu, wstrzymując na cztery i wydychając na cztery.
  • Granice: Naucz się mówić “nie”, gdy czujesz się przeciążony/a. Chroń swój czas i energię.
  • Grupy wsparcia: Rozmowa z innymi, którzy przechodzą przez podobne doświadczenia, może być niezwykle pocieszająca i pomocna. Możesz poczuć się mniej samotny/a.
  • Wsparcie bliskich: Nie bój się prosić o pomoc i wsparcie rodzinę i przyjaciół. Powiedz im, czego potrzebujesz.

Pamiętaj: To jest Twoja podróż. Będą lepsze i gorsze dni. Ważne jest, aby nie poddawać się i kontynuować leczenie.

“Powrót do równowagi to nie sprint, lecz maraton. Każdy mały krok naprzód to ogromne zwycięstwo.”

Kiedy Szukać Pomocy Natychmiast? 

Chociaż depresja lękowa jest stanem, który wymaga długoterminowego leczenia, istnieją sytuacje, w których potrzebna jest natychmiastowa pomoc.

Zgłoś się po pilną pomoc, jeśli:

  • Masz myśli o skrzywdzeniu siebie lub innych.
  • Planujesz samobójstwo.
  • Czujesz, że nie możesz sobie poradzić z codziennymi czynnościami, takimi jak jedzenie czy dbanie o higienę.
  • Doświadczasz bardzo silnych ataków paniki, które są nie do opanowania.
  • Słyszysz głosy lub widzisz rzeczy, których inni nie widzą.

Gdzie szukać natychmiastowej pomocy:

  • Zadzwoń pod numer alarmowy 112.
  • Udaj się na najbliższy oddział ratunkowy.
  • Skontaktuj się z kryzysową linią wsparcia.
  • Poproś bliską osobę, aby pomogła Ci dotrzeć do szpitala.

Podsumowanie: Można odzyskać spokój

Depresja lękowa to niezwykle trudne doświadczenie – to życie w podwójnym więzieniu smutku i strachu. Kluczowe jest jednak, byś pamiętał, że z tego więzienia istnieje wyjście. To uleczalne zaburzenie, które dobrze reaguje na nowoczesne, kompleksowe leczenie.

Droga do zdrowia wymaga odwagi, by poprosić o pomoc, cierpliwości w procesie leczenia i zaangażowania we wprowadzanie zmian w swoim życiu. Ale na końcu tej drogi czeka bezcenna nagroda: cisza w głowie, spokój w sercu i zdolność do czerpania autentycznej radości z każdego dnia.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jakie są objawy depresji lękowej?

Objawy depresji lękowej obejmują uczucia niepokoju, zaburzenia snu oraz objawy somatyczne, takie jak bóle głowy czy bóle mięśni. Występują zarówno objawy emocjonalne, jak i fizyczne, co może prowadzić do znacznego dyskomfortu w codziennym życiu.

Czym charakteryzują się objawy somatyczne depresji lękowej?

Objawy somatyczne depresji lękowej mogą obejmować bóle ciała, zmęczenie oraz problemy z układem pokarmowym. Często są one mylone z innymi schorzeniami, co utrudnia diagnozę.

Jakie leki przeciwdepresyjne są stosowane w leczeniu depresji lękowej?

W leczeniu depresji lękowej stosuje się różne leki przeciwdepresyjne, które pomagają w stabilizacji nastroju oraz redukcji objawów lękowych. Kluczowe jest dobranie odpowiedniego leku przez specjalistę.

Jakie są rodzaje depresji i ich klasyfikacja?

Depresja może występować w różnych formach, takich jak depresja endogenna, depresja lękowa czy depresja agitowana. Klasyfikacja tych zaburzeń jest ważna dla skutecznego leczenia i zrozumienia rozwoju depresji.

Jakie metody leczenia są skuteczne w depresji lękowej?

Skuteczne leczenie depresji lękowej może obejmować terapię psychologiczną, farmakoterapię oraz metody alternatywne. Ważne jest, aby dostosować plan leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Przeczytaj również:

Depresja: Zrozumieć i pokonać chorobę XXI wieku

Zwolnienia Chorobowe z Powodu Depresji: Analiza Danych NFZ i ZUS z lat 2013-2023

Skuteczne sposoby: Jak pomóc osobie z depresją odzyskać radość życia?

Co depresja robi z ciałem? Fizyczne objawy depresji i jej skutki

Dlaczego depresja wraca? Przyczyny, sygnały i jak przerwać błędne koło

Jak depresja zmienia człowieka?

Depresja Atypowa: Zrozumieć Niewidzialne Oblicze Smutku

Bibliografia:

Brzózka, P. (2020). Depresja lękowa (agitowana): objawy, przyczyny i leczenie.

Fava, G. A., et al. “The Clinical Course of Depression and Anxiety.” Psychological Medicine, vol. 38, no. 12, 2008, pp. 1777–1787.

K. Małyszczak, Terapia mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych, w: Psychiatria po dyplomie, 2013, t. 10, nr 1, s. 19-24

Kessler, R. C., et al. “The Epidemiology of Depression and Anxiety Disorders in the World.” Archives of General Psychiatry, vol. 62, no. 6, 2005, pp. 707–715.

Med24. Depresja lękowa – objawy, przyczyny, leczenie.

National Institute of Mental Health. (2022). Anxiety Disorders.

Szymkowiak, O. (2024). Depresja lękowa – jak leczyć objawy? Jak pomóc choremu?

Autor

Picture of Sandra Brudzińska

Sandra Brudzińska

Psycholog, Psychoterapeuta