Przy jakich chorobach jest bezsenność? – w skrócie:
Jeśli masz tylko chwilę, chcemy, abyś zapamiętał te 5 kluczowych faktów:
- Bezsenność to często objaw, a nie choroba: W ponad połowie przypadków przewlekła bezsenność ma charakter wtórny, co oznacza, że jest spowodowana inną chorobą – psychiczną lub somatyczną.
- Zaburzenia psychiczne to główny winowajca:Depresja i zaburzenia lękowe są odpowiedzialne za największy odsetek przypadków bezsenności wtórnej. Charakterystyczne budzenie się nad ranem to klasyczny objaw depresji.
- Twoje hormony kontrolują Twój sen: Choroby tarczycy (zwłaszcza nadczynność), a także zmiany hormonalne w okresie menopauzy bardzo często prowadzą do poważnych problemów ze snem.
- Przewlekły ból i problemy z oddychaniem nie pozwalają spać: Schorzenia takie jak choroba zwyrodnieniowa stawów, RZS czy zespół niespokojnych nóg, a także obturacyjny bezdech senny, uniemożliwiają głęboki, regenerujący sen.
- Skuteczne leczenie wymaga znalezienia przyczyny: Stosowanie tabletek nasennych bez zdiagnozowania i leczenia choroby podstawowej jest jak wycieranie wody z podłogi bez zakręcania cieknącego kranu – przynosi chwilową ulgę, ale nie rozwiązuje problemu.
Zaburzenia psychiczne – wróg numer jeden spokojnego snu
To zdecydowanie najczęstsza grupa przyczyn bezsenności wtórnej. W Galileo Medical problemy ze snem są jednym z pierwszych objawów, na które zwracamy uwagę, ponieważ są one niezwykle czułym barometrem stanu psychicznego.
Depresja – klasyczny złodziej snu
Związek między depresją a bezsennością jest nierozerwalny i dwukierunkowy – depresja niszczy sen, a brak snu pogłębia depresję. Zaburzenia snu występują u ponad 80% pacjentów z depresją i są jednym z kluczowych kryteriów diagnostycznych. Choroba ta fundamentalnie zmienia architekturę snu, skracając fazę snu głębokiego.
Najbardziej charakterystyczne są dwa wzorce. Pierwszy to bezsenność końcowa, czyli przedwczesne budzenie się nad ranem (np. o 3-4), z poczuciem silnego lęku i niemożnością ponownego zaśnięcia. Drugi, rzadszy, to hipersomnia, czyli nadmierna senność, która jednak nie przynosi regeneracji.
Zaburzenia lękowe – umysł, który nie potrafi się wyłączyć
Jeśli Twoim głównym problemem są trudności z zaśnięciem, winowajcą mogą być zaburzenia lękowe. W stanach takich jak zaburzenie lękowe uogólnione (GAD), umysł jest w trybie ciągłego alertu. Kiedy kładziesz się do łóżka, w ciszy i ciemności, zaczyna się gonitwa myśli i katastroficznych scenariuszy (“co, jeśli…?”). Organizm jest w stanie gotowości do walki lub ucieczki, co jest fizjologicznie sprzeczne ze stanem relaksu niezbędnym do zaśnięcia. W zaburzeniu lękowym z napadami paniki pacjenci często boją się zasnąć z lęku przed atakiem paniki w nocy lub obawą, że “umrą we śnie”.
Choroby tarczycy i inne zaburzenia hormonalne
Nasz sen jest precyzyjnie regulowany przez hormony. Każde zaburzenie w tym delikatnym systemie może prowadzić do poważnych problemów ze snem. Dlatego w diagnostyce bezsenności zawsze zlecamy podstawowe badania hormonalne.
Nadczynność tarczycy – organizm na najwyższych obrotach
Nadczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów (tyroksyny i trójjodotyroniny). Hormony te działają jak pedał gazu dla całego organizmu – przyspieszają metabolizm, podnoszą ciśnienie, powodują kołatanie serca i uczucie wewnętrznego roztrzęsienia. Organizm jest w stanie ciągłego pobudzenia, co uniemożliwia wyciszenie się i zaśnięcie. Pacjenci z nadczynnością tarczycy często skarżą się na poważne trudności z zasypianiem, płytki sen i uczucie gorąca w nocy.
Menopauza – hormonalna burza w środku nocy
Okres okołomenopauzalny to czas gwałtownych wahań i spadku poziomu estrogenów. Hormony te mają bezpośredni wpływ na regulację snu. Ich niedobór prowadzi do szeregu objawów, które skutecznie uniemożliwiają spokojny sen. Najbardziej dokuczliwe są uderzenia gorąca i nocne poty, które potrafią wielokrotnie wybudzać w ciągu nocy, pozostawiając kobietę zalaną potem, z kołaczącym sercem.
Dodatkowo, spadek estrogenów może nasilać objawy lękowe i depresyjne, a także przyczyniać się do rozwoju obturacyjnego bezdechu sennego, co dodatkowo fragmentuje sen.
Zaburzenia neurologiczne – gdy mózg i nerwy nie dają spać
Szereg chorób neurologicznych może bezpośrednio wpływać na ośrodki w mózgu odpowiedzialne za sen lub powodować dolegliwości, które uniemożliwiają odpoczynek.
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
To bardzo częste, choć często nierozpoznane, zaburzenie. Objawia się ono nieprzyjemnym, trudnym do opisania uczuciem w nogach (mrowienie, drętwienie, “chodzenie robaków”), które pojawia się wyłącznie w spoczynku, zwłaszcza wieczorem i w nocy, i ustępuje natychmiast po poruszeniu nogami. Ta nieodparta potrzeba poruszania nogami uniemożliwia zaśnięcie i prowadzi do ciężkiej bezsenności.
Choroby neurodegeneracyjne
W chorobach takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera, dochodzi do uszkodzenia struktur mózgowych regulujących cykl snu i czuwania. Prowadzi to do całkowitej dezorganizacji rytmu dobowego – pacjenci są senni w ciągu dnia, a aktywni i pobudzeni w nocy.
“W chorobie Parkinsona dodatkowym problemem są zaburzenia zachowania w fazie snu REM, podczas których pacjent “odgrywa” swoje sny, co jest niebezpieczne dla niego i partnera.” Mateusz Grycz, neurolog, Galileo Medical Piaseczno
Choroby układu oddechowego – walka o każdy oddech
Jakość naszego snu jest nierozerwalnie związana z jakością naszego oddechu. Każde zaburzenie w tym zakresie prowadzi do niedotlenienia i ciągłych mikrowybudzeń, które niszczą architekturę snu.
Obturacyjny bezdech senny (OBS)
To bardzo poważne i powszechne schorzenie, polegające na wielokrotnym zatrzymywaniu oddechu w czasie snu. Jest ono spowodowane zapadaniem się miękkich tkanek gardła, co blokuje przepływ powietrza. Każdy epizod bezdechu kończy się gwałtownym, nieświadomym wybudzeniem w celu zaczerpnięcia powietrza. Pacjent może mieć setki takich mikrowybudzeń w ciągu nocy, kompletnie ich nie pamiętając.
Głównymi objawami, które powinny wzbudzić podejrzenie OBS, są głośne, nieregularne chrapanie przerywane ciszą, nadmierna senność w ciągu dnia, poranne bóle głowy i problemy z koncentracją.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i astma
Pacjenci z tymi chorobami często doświadczają nasilenia objawów w nocy. Nocny kaszel, duszności i świszczący oddech skutecznie uniemożliwiają ciągły, spokojny sen. Dodatkowo, niektóre leki stosowane w leczeniu tych chorób (np. sterydy wziewne, teofilina) mogą mieć działanie pobudzające i nasilać bezsenność.
Ból przewlekły i choroby reumatologiczne
Życie z przewlekłym bólem jest niezwykle trudne, a noc często staje się najgorszą porą doby. Ból uniemożliwia znalezienie wygodnej pozycji, a każda zmiana ułożenia ciała powoduje wybudzenie.
Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa
Ból w chorych, “zużytych” stawach (biodrach, kolanach, kręgosłupie) często nasila się w nocy, gdy zmniejsza się nasza uwaga i nie jesteśmy w stanie świadomie “amortyzować” ruchów. Przekręcanie się z boku na bok staje się bolesną operacją.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i inne choroby zapalne
W chorobach tych, podobnie jak w opisywanym wcześniej ZZSK, dominuje ból o charakterze zapalnym. Jest on najsilniejszy w spoczynku, w drugiej połowie nocy, i towarzyszy mu silna poranna sztywność. Ból ten dosłownie wyrywa pacjenta ze snu.
Diagnostyka bezsenności wtórnej: Jak szukamy przyczyny?
W Galileo Medical, gdy pacjent zgłasza się z problemem przewlekłej bezsenności, uruchamiamy szczegółowy protokół diagnostyczny, którego celem jest znalezienie jej prawdziwej przyczyny.
Szczegółowy wywiad i dzienniczek snu
To absolutna podstawa. Pytamy o wszystko, co związane ze snem i funkcjonowaniem w ciągu dnia. Prosimy pacjenta o prowadzenie przez 1-2 tygodnie dzienniczka snu, w którym zapisuje godziny zasypiania i budzenia się, liczbę wybudzeń, samopoczucie rano itd. To cenne źródło informacji.
Badania laboratoryjne i konsultacje
Zawsze zlecamy podstawowy panel badań krwi, w tym morfologię, TSH, poziom glukozy, ferrytyny (diagnostyka RLS) i witaminy D. W zależności od podejrzeń, kierujemy pacjenta na konsultacje do innych specjalistów – kardiologa, pulmonologa czy neurologa.
Badanie polisomnograficzne
W przypadku podejrzenia zaburzeń oddychania podczas snu (jak OBS), “złotym standardem” jest polisomnografia. Jest to całonocne badanie snu, podczas którego monitorujemy pracę mózgu (EEG), ruchy gałek ocznych, napięcie mięśni, pracę serca i, co najważniejsze, oddychanie i poziom tlenu we krwi.
Leczenie przyczynowe – klucz do odzyskania snu
Chcemy to podkreślić z całą mocą: skuteczne leczenie bezsenności wtórnej polega na leczeniu choroby podstawowej.
“Przepisywanie tabletek nasennych pacjentowi z nierozpoznaną nadczynnością tarczycy czy bezdechem sennym to jeden z największych błędów w medycynie. To jak naklejanie plastra na ranę postrzałową. Przynosi chwilową, pozorną ulgę, ale problem narasta, a choroba podstawowa sieje spustoszenie w organizmie. Zawsze musimy najpierw znaleźć i usunąć przyczynę, a sen często wraca wtedy samoistnie”. Tomasz Tafliński,psychiatra, Galileo Medical Piaseczno
Leczenie depresji, wyrównanie hormonów tarczycy, zastosowanie aparatu CPAP w bezdechu sennym, leczenie bólu przewlekłego – to są działania, które naprawdę leczą bezsenność u jej źródła.
Centrum Terapii Zaburzeń Snu Galileo Medical w Warszawie – kompleksowa odpowiedź na Twoje problemy
Rozumiemy, jak złożonym i frustrującym problemem jest przewlekła bezsenność. Wiemy, że bieganie od specjalisty do specjalisty w poszukiwaniu przyczyny jest męczące i często nieskuteczne. Właśnie dlatego stworzyliśmy dedykowane Centrum Terapii Zaburzeń Snu.
Naszą misją jest zapewnienie pacjentowi kompleksowej opieki w jednym miejscu. Koniec z odsyłaniem od gabinetu do gabinetu. U nas proces diagnostyczno-terapeutyczny jest skoordynowany i prowadzony przez zespół specjalistów, którzy ze sobą współpracują.
Jak działamy w Centrum?
W Galileo Medical oferujemy kompleksowe i zindywidualizowane podejście do leczenia zaburzeń snu, oparte na czterech etapach pracy z pacjentem. Pierwszym krokiem jest staranna diagnostyka online, obejmująca testy przesiewowe dotyczące nastroju, lęku, wpływu używek i jakości snu, a następnie konsultację diagnostyczną prowadzoną przez specjalistę z zakresu leczenia zaburzeń snu oraz – gdy to potrzebne – specjalistyczne badania, takie jak poligrafia snu. Dzięki temu precyzyjnie określamy przyczynę problemu: od lęku i depresji, przez bezdech senny, po napięcia mięśniowe czy zaburzenia rytmu dobowego.
Następnie tworzymy spersonalizowany plan terapeutyczny, który może obejmować psychoterapię, fizjoterapię, dietoterapię, farmakoterapię oraz konsultacje z neurologiem, internistą, lub lekarzem innej specjalizacji. Takie holistyczne podejście pozwala skutecznie działać zarówno na psychiczne, jak i somatyczne czynniki zaburzające sen. W zależności od potrzeb pacjenta terapia uzupełniana jest zabiegami wspomagającymi, takimi jak masaż leczniczy oraz terapia światłem, które pomagają w regeneracji, redukcji napięcia i regulacji rytmu dobowego.
Ostatnim elementem jest systematyczny monitoring postępów i dostosowywanie planu leczenia, co zapewnia trwałe efekty i minimalizuje ryzyko nawrotów. Naszym celem jest nie tylko przywrócenie zdrowego snu, lecz także poprawa ogólnego dobrostanu fizycznego i psychicznego pacjenta.
Podsumowanie
Bezsenność rzadko kiedy jest samotnym problemem. Najczęściej jest to wierzchołek góry lodowej, sygnał, który wysyła nam organizm, informując, że gdzieś głębiej toczy się proces chorobowy. Ignorowanie tego sygnału i sięganie po tabletki nasenne bez dogłębnej diagnostyki jest nie tylko nieskuteczne, ale i niebezpieczne. Jeśli od dłuższego czasu zmagasz się z problemami ze snem, potraktuj to poważnie.
W Centrum Terapii Zaburzeń Snu Galileo Medical wierzymy w siłę holistycznej diagnozy. Nasz interdyscyplinarny zespół specjalistów jest przygotowany, aby spojrzeć na Twój problem z każdej perspektywy i znaleźć jego prawdziwe źródło. Nie pozwól, by bezsenność zrujnowała Twoje zdrowie i życie – umów się na konsultację i zacznij drogę do odzyskania spokojnych nocy.
Przy jakich chorobach jest bezsenność? – FAQ
Czy każda bezsenność jest spowodowana chorobą?
Nie. Istnieje również bezsenność pierwotna, która nie ma uchwytnej przyczyny medycznej. Często jest ona związana ze złymi nawykami (nieprawidłowa higiena snu) lub jest tzw. bezsennością psychofizjologiczną, gdzie pacjent wpada w błędne koło lęku przed brakiem snu. Jednak zawsze w pierwszej kolejności należy wykluczyć przyczyny wtórne.
Czy leki nasenne są bezpieczne?
Nowoczesne leki nasenne (tzw. Z-leki) są znacznie bezpieczniejsze niż stare benzodiazepiny, ale wciąż powinny być stosowane tylko doraźnie i przez krótki czas (maksymalnie 2-4 tygodnie). Długotrwałe stosowanie prowadzi do tolerancji i uzależnienia. Nigdy nie należy ich stosować na własną rękę.
Czy zioła i suplementy mogą pomóc na bezsenność?
W przypadku łagodnej, sporadycznej bezsenności, preparaty ziołowe (melisa, waleriana, lawenda) lub suplementy (melatonina, magnez) mogą być pomocne. Jednak w przypadku bezsenności przewlekłej, spowodowanej chorobą, ich skuteczność jest bardzo ograniczona i nie mogą one zastąpić leczenia przyczynowego.
Mam bezsenność i chrapię. Czy to na pewno bezdech senny?
Głośne, regularne chrapanie jest bardzo silną wskazówką, zwłaszcza jeśli towarzyszy mu nadmierna senność w ciągu dnia, poranne bóle głowy lub obserwowane przez partnera przerwy w oddychaniu. W takiej sytuacji konieczna jest konsultacja w specjalistycznym ośrodku, takim jak nasze Centrum, w celu diagnostyki w kierunku obturacyjnego bezdechu sennego.
Od lat biorę leki nasenne i nie mogę ich odstawić. Co robić?
Odstawianie leków nasennych po długotrwałym stosowaniu musi odbywać się bardzo powoli i pod ścisłą kontrolą lekarza. Kluczowym elementem jest jednoczesne wdrożenie terapii poznawczo-behawioralnej bezsenności (CBT-I), która jest “złotym standardem” w niefarmakologicznym leczeniu i pomaga “nauczyć” mózg spać na nowo. Oferujemy taką terapię w naszym Centrum Terapii Zaburzeń Snu.
Przeczytaj również:
10 wskazówek, jak ponownie zasnąć po przebudzeniu w nocy
10 Naturalnych Metod na Bezsenność – Rady Specjalistów Galileo Medical
15 naukowo potwierdzonych sposobów na lepszy sen
Bibliografia:
Roth, T. (2007). Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences. Journal of clinical sleep medicine, 3(5 suppl), S7-S10.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
Winkelman, J. W. (2015). Insomnia disorder. New England Journal of Medicine, 373(15), 1437-1444.
Sateia, M. J., & Buysse, D. J. (2010). Insomnia: diagnosis and treatment. CRC press.
Kryger, M. H., Roth, T., & Dement, W. C. (Eds.). (2016). Principles and practice of sleep medicine. Elsevier.
